Arbeidsmarkt bepaalt tempo van AI-adoptie per beroep
Succesvolle AI-adoptie binnen organisaties vraagt om meer dan het beschikbaar stellen van technologie alleen. Of medewerkers AI-tools daadwerkelijk gebruiken, blijkt sterk samen te hangen met de concurrentiedruk op de arbeidsmarkt per beroep. Dat concludeert PwC in het nieuwe onderzoek Beyond technology: how labour market competition shapes AI adoption.
Voor het onderzoek analyseerde PwC meer dan zeshonderd beroepen langs twee dimensies, licht Barbara Baarsma, hoofdeconoom bij PwC, toe. ‘We hebben gekeken naar de mate van AI-blootstelling en naar arbeidsmarktcompetitie. Taken als analyseren, schrijven en samenvatten zijn sterk blootgesteld aan AI, terwijl fysieke of dienstverlenende werkzaamheden minder beïnvloed worden. Daarnaast ontwikkelden we een index die laat zien hoe groot de concurrentie op de arbeidsmarkt per beroep is. Daaruit blijkt dat bij een gemiddelde mate van AI-blootstelling juist arbeidsmarktconcurrentie het gebruik van AI aanjaagt.’
De ‘sweet spot’: gemiddelde AI-blootstelling en hoge concurrentiedruk
Externe prikkels, zoals druk vanuit de arbeidsmarkt, blijken cruciaal voor daadwerkelijke AI-inzet. ‘In beroepen met veel concurrentie voelen werknemers een sterkere prikkel om AI te omarmen,’ zegt Baarsma. ‘Bij functies met weinig concurrentiedruk, vaak beschermd door instituties of regelgeving, ontbreekt die stimulans vaker, zelfs wanneer AI technisch goed toepasbaar is.’
Volgens Baarsma zit de grootste uitdaging in het middensegment. ‘Daar stranden veel organisaties in pilots en lukt het niet om AI onderdeel te maken van het dagelijkse werk. Verpleegkundigen en chemisch technici hebben bijvoorbeeld een vergelijkbare AI-blootstelling, maar verpleegkundigen ervaren weinig concurrentiedruk en gebruiken AI minder. Chemisch technici staan onder hogere druk en adopteren AI sneller.’
Aan de uitersten is de invloed van arbeidsmarktcompetitie beperkt. Bij beroepen met een lage AI-blootstelling, zoals koks, heeft concurrentie nauwelijks effect omdat de toepassingsmogelijkheden beperkt zijn. En bij beroepen met een zeer hoge AI-blootstelling, zoals programmeurs, is AI-gebruik inmiddels zo vanzelfsprekend dat extra concurrentiedruk weinig verschil maakt.
Geen uniforme aanpak voor AI-adoptie
Hoewel de technologische mogelijkheden van AI snel groeien en de productiviteitspotentie groot is, blijft de adoptie binnen organisaties vaak achter, stelt Marlene de Koning, adviseur workforce transformation & technology bij PwC. ‘Uit onze jaarlijkse Hopes & Fears Survey blijkt dat meer dan de helft van de werknemers generatieve AI niet gebruikt in het werk, ook al stellen organisaties deze tools beschikbaar. De motivatie om te veranderen moet groter zijn dan de inspanning die dat vraagt. Daarbij spelen vaardigheden, processen en vertrouwen een rol, maar nu weten we ook dat arbeidsmarktconcurrentie een belangrijke motivator is.’
De grootste kans ligt daarmee in het midden: functies waarin AI goed inzetbaar is, maar nog geen vanzelfsprekend onderdeel vormt van het werk. Hier bepalen externe prikkels én interne organisatiekeuzes of AI echt wordt geïntegreerd. ‘Veel organisaties kiezen nog voor een one size fits all-benadering met dezelfde training voor iedereen,’ aldus De Koning. ‘Effectiever is om de AI-strategie af te stemmen op de mate van AI-blootstelling, de mindset van medewerkers en externe prikkels zoals arbeidsmarktconcurrentie per functie.’
Het PwC-onderzoek laat zien dat succesvolle AI-adoptie verder gaat dan technologie alleen. Door technologische mogelijkheden te combineren met inzicht in arbeidsmarktdynamiek krijgen bestuurders en managers concrete handvatten om de productiviteitsbelofte van AI daadwerkelijk te realiseren.
