Dakloze kunst krijgt weer een thuis

Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) is eigenaar van duizenden kunstwerken. Na sloop, renovatie of verkoop van panden belanden kunstwerken in de opslag. Het RVB zoekt naar nieuwe bestemmingen. ‘Het is zonde om kunst weg te stoppen.’

Op een afgelegen plek in Noord-Holland vlakbij het dorpje Zwaag ligt een goed bewaakt depot vol met kunst. Buiten is het volop zomer. Binnen is het fris en vrijwel donker. En dat is precies het juiste klimaat om kunstwerken te bewaren. Het RVB heeft in Zwaag onder andere schilderijen in alle vormen en maten, houten stoelen en een sculptuur van een Japanse kimono veilig opgeborgen.

‘Verdwaalde kunst’

‘Idealiter zouden de depots om kunst voor langere tijd in op te slaan niet nodig moeten zijn’, zegt Tegen Symons, trainee bij het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Zij is bezig met het herplaatsen van kunst waarvoor geen plek meer is. 'Kunst is gemaakt om te zien en om te beleven', stelt Symons. Daarom moet kunst dat door de afstoot van bijvoorbeeld rijkskantoren uiteindelijk in een opslag belandt, daar zo snel mogelijk weer weg. ‘Kunst hoort niet achter gesloten deuren. Het project waar ik me mee bezighoud, heeft als doel opgeslagen kunst weer zichtbaar te maken in rijksvastgoed. We kijken intensief naar mogelijkheden voor herplaatsing van alle kunstwerken.’

In het kunstdepot ligt kunst in alle soorten, maten en vormen. Een daarvan is de Japanse kimono op de voorgrond.

Percentageregeling kunst

De Rijksoverheid heeft een enorme kunstcollectie opgebouwd door de percentageregeling beeldende kunst. De Rijksoverheid besteedt sinds 1951 bij bouw, verbouw of renovatie van vastgoed een percentage van het bouwbudget aan het in opdracht geven van kunstwerken. Inmiddels bestaat de rijkscollectie uit meer dan 5000 objecten. Het gaat dan met name over schilderijen, foto’s en sculpturen in en rond gebouwen van de Rijksoverheid.

Soms verkoopt of sloopt het RVB een kantoor. De aanwezige rijkskunst moet dan wel ergens anders een plekje krijgen. ‘Voor de tijdelijke opslag van kunstwerken maakt het RVB gebruik van verschillende depots verspreid door heel Nederland’, vertelt Symons. ‘Bij afstoot moeten we van gebouwgebonden kunst zoals gevelstenen en tegeltableaus soms helaas afscheid nemen. Schilderijen en sculpturen zijn vaak makkelijker te verwijderen. Als er dan niet direct een geschikte locatie beschikbaar is om de kunstwerken te herplaatsen, belanden ze tijdelijk in een opslag.’ Zo liggen er in Zwaag onder andere 39 ingelijste kunstwerken die ooit bij de Belastingkantoren in Eindhoven en Maastricht hebben gehangen. Symons: ‘Naast de afstoot van panden veroorzaken grote renovatieprojecten ook verhuizingen van kunst naar de opslag. Na de renovatie is er in de nieuwe situatie soms geen plek meer voor de werken in het verbouwde pand.’

Herplaatsing van kunst

Bij de herplaatsing van kunstwerken krijgt Symons ondersteuning van Kaj Haverkamp, registrator Rijkscollectie percentagekunst bij het RVB. Haverkamp buigt zich onder andere over de digitale informatiehuishouding van alle kunstwerken. ‘We zijn op dit moment vooral bezig om de informatie over alle opgeslagen kunstwerken op te schonen. Aan de hand van kunst- en dossiernummers controleren we op locatie of de kunst van afgestoten rijksvastgoed ook daadwerkelijk in het depot aanwezig is. We maken dus eerst de balans op.’

Ook bekijken Symons en Haverkamp of de kunstwerken makkelijk te herplaatsen zijn. In sommige gevallen halen ze schilderijen uit het verpakkingsmateriaal om een object te identificeren. ‘We kijken dan onder andere naar de achterkant van schilderijen waar vaak de naam van de kunstenaar staat met daarbij een jaartal’, legt Haverkamp uit. ‘Ook zien we soms kleine beschadigingen aan schilderijen of lijsten.’ Symons vult aan: ‘Zonde om het dan alsnog weg te stoppen. Kunstwerken restaureren is een optie, maar bij minimale schade is het niet per se nodig. Door het gewoon te herplaatsen in een ander rijkspand gaan we verspilling tegen.’

Marktplaats voor kunst

Symons wil uiteindelijk een interne marktplaats voor kunstwerken van de rijkscollectie. ‘Via zo’n platform kunnen objectmanagers en projectleiders van het Rijksvastgoedbedrijf dan gemakkelijk zien wat voor kunst er allemaal beschikbaar is of komt. Zo geven we verdwaalde kunst een nieuw thuis. Daar zijn ook de kunstenaars of de erven van de kunstenaars erg blij mee, omdat de kunst door een nieuw publiek weer waardering krijgt.’

Meer informatie

Vragen over de Percentageregeling kunst en over het herplaatsen van kunstwerken uit de Rijkscollectie? Neem dan contact met ons op via hun contactformulier op de website.

Kaj Haverkamp (links) en Tegen Symons (rechts) in het kunstdepot in Zwaag voor het werk: Tafel met Fruit (1986) van Gerard Polhuis.

Foto: Rijksvastgoedbedrijf / Guillaume Groen