Nederland moet inzetten op next-gen en energie-efficiënte AI

Nederland kan én hoeft niet te concurreren met de Verenigde Staten en China in de wedloop om steeds grotere en duurdere AI-taalmodellen, en moet die aanpak ook niet willen kopiëren. Dat blijkt uit een nieuwe deepdive-studie van Invest-NL in samenwerking met ROM Nederland. Het onderzoek laat zien dat Nederland vooral sterk staat in die onderdelen van de AI-keten waar kwalitatieve data, energiezuinige technologie, betrouwbare infrastructuur en specialistische kennis bepalend zijn. Om deze positie te verzilveren, zijn wel investeringen en een krachtig AI-industriebeleid noodzakelijk.

De studie, geschreven door AI-expert Stefan Leijnen, analyseert hoe wereldwijde AI-ontwikkeling verschuift naar nieuwe energie-efficiënte hardware en nieuwe datastromen en toepassingen die sterk verankerd zijn in fysieke processen en industriële data. Volgens het rapport kan Nederland in deze domeinen internationaal onderscheidend worden als het nu strategische keuzes maakt.

"De volgende generatie AI draait niet om nóg grotere taalmodellen, maar om modellen die leren via sensoren, robotica en interactie met de echte wereld. Die modellen zullen energie-efficiënt en privacyvriendelijk moeten zijn", zegt auteur Stefan Leijnen. "Daar liggen de kansen voor Nederland en Europa.”

Nederlandse AI-kansen in sectoren waar data en fysieke processen samenkomen

De deepdive laat zien dat Nederland sterk gepositioneerd is waar fysieke processen, hoogwaardige data en hoge adoptiepotentie samenkomen: landbouwtechnologie, logistiek, hightech maakindustrie, energie en zorg. In deze sectoren ontstaan moeilijk te kopiëren AI-toepassingen die draaien op beschermde data en geïntegreerd zijn in de fysieke wereld.

Het rapport identificeert kansen voor Nederland:

• Sectoren met een fysieke component, unieke data en hoge adoptiepotentie, zoals wetenschap, hightech maakindustrie, zorg, duurzame energie en landbouwtechnologie.
• Nieuwe datastromen en datamarkten, waar Nederland haar koppositie op het gebied van verantwoorde AI kan benutten.
• Energie-efficiënte AI-hardware zoals fotonica en neuromorphic computing, terreinen waar Europese en zeker ook Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen al wereldwijd erkend zijn.

Minder versnippering, meer schaal, gerichte investeringen

De studie pleit voor een AI-industriebeleid dat barrières wegneemt en gericht investeert waar marktwerking alleen tekortschiet. Dit beleid moet gericht zijn op het vergroten van de toegang tot kapitaal voor AI-startups en scale-ups, met tickets van €20–30 miljoen en meer dan €100 miljoen voor hardware en foundation models, gecombineerd met intensievere Europese samenwerking om versnippering in investeringen, data en infrastructuur te verminderen. Daarnaast moet de overheid publieke vraag inzetten om adoptie te versnellen, vooral in domeinen als zorg, energie, onderzoek en veiligheid, en publieke instituties opbouwen die vitale data en digitale infrastructuur onder democratische governance brengen. Tot slot bepleit de studie onderzoek naar een toekomstbestendige AI-Gigafactory voor edge-AI, energiezuinige hardware en privacy-bewuste lokale rekenkracht, als strategisch fundament voor autonome AI-capaciteit in Nederland en Europa.

Gerichte investeringen ondersteunen Nederlandse AI-koers

Invest-NL en ROM Nederland benadrukken dat strategische investeringen op dit moment cruciaal zijn om deze positie te versterken. “Als Nederland kiest voor een eigen AI-koers, kunnen we juist winnen in de domeinen waarin we sterk zijn. Ons investeringsbeleid zal zich moeten richten op grotere tickets voor AI-startups en hardwarebouwers, investeren waar de markt tekortschiet, en partijen verbinden rond een strategische langetermijnagenda. Deze deepdive laat zien waar die kansen precies liggen.”

Het rapport illustreert dat een Nederlandse AI-strategie niet alleen economisch verstandig is, maar essentieel voor toekomstige veiligheid, autonomie en het beschermen van Europese waarden. De AI-deepdive volgt eerdere publicaties van Invest-NL over quantum, lab-on-a-chip en semicon – stuk voor stuk sleuteltechnologieën binnen de Nationale Technologie Strategie. De deepdive-serie heeft als doel te laten zien hoe en waar gerichte investeringen strategisch voordeel creëren voor Nederland.