Sociaal-maatschappelijke aanpak tegen energiearmoede op de kaart gezet
In gemeenteland wordt 2026 het ravijnjaar genoemd. Het is het jaar waarin veel tijdelijke subsidies wegvallen, terwijl de problemen waarvoor ze bedoeld waren, blijven bestaan. Zo hebben honderdduizenden huishoudens nog steeds moeite om hun energierekening te betalen. Gemeenten werken nu aan hun voorjaarsnota’s en moeten bepalen hoe ze dit probleem ook volgend jaar het hoofd bieden. Uit onderzoek en praktijkervaring blijkt dat een lokaal gewortelde en structurele sociaal-maatschappelijke aanpak de beste resultaten oplevert.
Binnen het programma LEA (Lokale Energiearmoede Aanpak) hebben FIXbrigade Nederland, Energie Samen en Energiebank Nederland 18 maanden lang gewerkt aan het versterken en op de kaart zetten van deze route. De inzichten en praktijkvoorbeelden zijn nu gebundeld in een interactieve wijk op www.wijzijnlea.nl, zodat gemeenten, woningcorporaties en initiatieven voort kunnen bouwen op bewezen effectieve aanpakken
Een bewezen effectieve aanpak
Energiearmoede is meer dan een hoge energierekening. Het raakt mensen in slecht geïsoleerde woningen, met gezondheidsproblemen en zonder financiële ruimte om zelf maatregelen te nemen. Oplossingen zoals tochtstrips, kitten van kieren of spaarlampen helpen alleen als bewoners worden bereikt en ondersteund, maar zijn op zichzelf niet voldoende. In een goed geïsoleerd huis kan nog steeds energie worden verspild, terwijl gedragsaanpassingen weinig zin hebben in een slecht geïsoleerde woning. Pas als huis en bewoner samen meedoen, blijft het effect op lange termijn merkbaar.
Uit onderzoek van TNO blijkt dat een sociaal-maatschappelijke aanpak het meest effectief is. Door energiecoaching en praktische hulp te combineren met samenwerking, maatwerk en meerdere bezoeken krijgen huishoudens niet alleen grip op hun energieverbruik, maar ook bredere ondersteuning bij hun woonsituatie en bestaanszekerheid. Dit biedt gemeenten de kans om energiearmoede structureel aan te pakken.
Van versnippering naar samenhang
Volgens Marieke Vollering, programma-manager bij LEA, is het essentieel dat gemeenten energiearmoede niet blijven bestrijden met tijdelijke maatregelen, maar kiezen voor een aanpak die werkt op de lange termijn. “In de 18 maanden dat LEA actief was, zijn we in 170 van de 342 Nederlandse gemeenten in gesprek geweest. Op veel plekken stonden al sterke initiatieven, elders was de aanpak nog versnipperd. Door partijen te verbinden, zijn bestaande aanpakken verstevigd en nieuwe samenwerkingen ontstaan. In veel gemeenten ligt nu een stevige basis, maar er blijft werk aan de winkel.”
Inzicht in succesvolle werkwijzen
Op www.wijzijnlea.nl vinden gemeenten, woningcorporaties, lokale initiatieven en andere partijen een interactieve wijk vol inspirerende praktijkvoorbeelden. Hier zien zij hoe bijvoorbeeld energiehulporganisaties, gemeenten, welzijnsinstanties en woningcorporaties samenwerken om energiearmoede structureel aan te pakken. De site biedt ook informatie over het opzetten van succesvolle samenwerkingen, hoe je de doelgroep kunt bereiken en ontzorgen, financieringsmogelijkheden en juridische kaders.
Met het ravijnjaar 2026 in zicht is het noodzakelijk dat gemeenten in hun voorjaarsnota’s ruimte maken voor een aanpak die verder gaat dan eenmalige hulp. De sociaal-maatschappelijke route is in Nederland stevig op de kaart gezet en laat zien dat samenwerking, maatwerk en langdurige begeleiding het verschil maken
